در گذشته انواع و اقسام قالی و زیر انداز دستباف برای مصارف گوناگون با هر نخی که در دسترس بوده بافته میشد.ازقالی و گلیم و گبه گرفته تا پلاس ، زیلو ،بوریا و حصیر.کاربرد هرکدام از این دستبافته ها بسته به موقعیتهای مکانی، آب و هوا و ... تغییر می کرد.هرکدام از این دستبافته ها با شیوه خاص خودشان بافته می شد و تفاوت عمده ی آنها در نخی بود که برای بافت بکار می رفت.زیراندازهای دستباف از گذشته تا امروز دستخوش تغییرات بزرگی شده است.هرچه که به سمت جلوتر می رویم ارزش فرش های دستباف بیشتر می شود چراکه این دستبافته ها حاصل و دسترنج هنرمندان تواناست که با دستانشان به این بافته ها روح زندگی می بخشند.به هر میزان که فرش های دستباف ارزششان بیشتر شد توانایی خرید آنها هم برای قشرهای متوسط به پایین کمتر شده و همین امر موجب شد که نیاز به فرش های ماشینی که قدری هم به فرش های دستباف نزدیک باشند بشدت احساس شود.از اینرو ماشین آلات فرش بافی تولید و عرضه شدند تا جاییکه الان بعلت تولیدات بالای فرش های ماشینی از نوع های مختلف رقابت زیادی بین فرش های دستباف و ماشینی بوجود آمده است.ما در این مقاله می خواهیم به بررسی دو نوع زیر انداز گلیم و گبه بپردازیم و تفاوت های آنها و کاربردشان را بیان کنیم.
گبه
گبه از دیرباز در بین عشایر رواج داشته است و مهمترین خاصیت آن سبک بودنش است چراکه عشایر مجبور بودند دائما گبه را با خود به این طرف آنطرف بکشانند.دلیل اصلی سبک بودن گبه پر پود بودن گبه است.همچنین پرزدار بودن گبه محافظ خوبی در برابر سرما بود.با توجه به قیمت بالای گبه کارخانجات تولید فرش ماشینی بر آن شدند که گبه های ماشینی تولید کنند و در این راه موفق هم بوده اند.چراکه گبه با طرح های مختلف و زیبا در حال حاضر در بازار فرش موجود است و می توانید بر مبنای سلیقه تان براحتی آنها را انتخاب و خریداری کنید.فروشگاه پارسی فرش تعداد زیادی گبه ماشینی را در بین محصولات خود قرار داده است که با مراجعه به سایت این فروشگاه می توانید این گبه های زیبا را خریداری کنید.
گلیم
گلیم فرش ها عمدتا از تار پنبه و پود پشم، ابریشم و موی بز بافته می شوند.پشم بکار رفته در بافت گلیم معمولا از حیوانات اهلی گرفته میشده است.از گلیم بیشتر برای پوشاندن زمین، دیوارهای چادر یا بعنوان یک روانداز برای حیواناتی نظیر اسب یا الاغ استفاده می شد.گلیم فرش ها پرزدار نیستند و معمولا به حالت چهارخانه بافته می شوند. در گذشته برای بافت گلیم از نخی که با مواد طبیعی رنگرزی شده بوده استفاده میشده است.
حال به تفاوت بین گبه و گلیم ماشینی می پردازیم:
تفاوت ظاهری:گلیم فرش ها معمولا به شکل لوپ یا حلقه ای بافته می شوند و سطح یکنواختی دارند به شکلی که ریشه های بلند در سطح گلیم دیده نمی شود اما گبه ها تا یک سانتی متر ریشه دارند و مسلما نرمتر از گلیم هستند.
تفاوت الیاف:برای بافت گبه عمدتا از الیاف پروپلین که یک نوع الیاف مصنوعی با قیمت مناسب است استفاده می شود اما لزوما برای بافت گبه از پروپلین استفاده نمی شود و با هر نوع الیافی میتوان گبه تولید کرد.از مزایای نخ پروپلین مقاوم بودن در برابر گرما و سرما است و از معایب آن به طول عمر کوتاه آن می توان اشاره کرد.
گلیم فرش ها هم مشابه گبه با هرنوع الیافی می توانند بافته شوند ولی عمدتا از الیاف BCF برای بافت گلیم استفاده می شود.BCF یک نخ فیلامینتی است که خودش به هم پیوسته و هیت ست است.و خاصیت آن این است که گلیم پرز نمی دهد هرچند که بافت گلیم بتنهایی بگونه ایست که پرز نمی دهد.
تفاوت در دوام و ماندگاری:ماندگاری یک فرش بیشتر به نوع الیاف آن برمی گردد.با توجه به توضیحات بالا گلیم فرش عمر بیشتری نسبت به گب دارد چراکه جنس الیاف گلیم با دوام تر از جنس الیاف گبه است.
تفاوت در کاربرد:گبه ها به دلیل ویژگی هایشان برای مناطق سرد و مرطوب مناسب هستند و باعث گرم شدن فضا می گردند اما گلیم ها برای مکان های مرطوب مناسب نیستند و زود بر اثر رطوبت خراب می شوند.
تفاوت در کثیف شدن: گبه و گلیم هردو گرد و غبار را به خودت جذب می کنند یکی کمتر یکی بیشتر.ولیکن گبه راحت تر شسته می شود چون سبک است و گلیم سخت تر.
تفاوت در تنوع:گبه ها چون از الیاف پروپلین تهیه می شوند و این الیاف هم بخوبی رنگ می گیرند و تنوع رنگی بیشتری ایجاد می کنند لذا تنوع بیشتری هم در گبه های حاصل از این الیاف دیده می شود.